V-1 Lanceerbasis en schijnvliegveld in VOGELENZANG

Wat vooraf ging:

Vlak voor de oorlog werd besloten, dat er in Vogelenzang een schijnvliegveld moest komen en werd begonnen met de aanleg daarvan. Hieronder de informatie:

Maart 1940

Gevorderd wordt een terrein tussen de Margrietenlaan en de Bekslaan te Vogelenzang voor de aanleg van een vliegveld. Bij dit werk, dat onderleiding staat van enige militairen van de Luchtvaart-afdeling uit Rotterdam, worden alle bruikbare werkelozen uit de gemeente Bloemendaal tewerkgesteld. Door het uitbreken van de oorlog komt het werk stil te liggen.

JUNI 1940 

De Duitsers gaan door waar de Nederlanders gestopt waren en beginnen met de aanleg van een schijnvliegveld in Vogelenzang, waartoe diverse percelen aan de Margrietenlaan en de Tweede Doodweg worden gevorder. ( Hetzelfde terrein waar het Hollandse vliegveld zou zijn gekomen). Achter de R.K. Kerk aldaar komt een onderkomen met schuilkelder voor de manschappen, die bij het vliegveld gelegerd worden. De bedoeling is door dit schijnvliegveld de aandacht van de geallieerde vliegers af te leiden van het vliegveld te Katwijk. 

Situatie van de ligging van het schijnvliegveld te Vogelenzang.
Deze kaart is afkomstig uit het archief van de gemeente Bloemendaal. De kaart stamt uit 1948. Het toont het vliegveld waarover een houten vliegtuig over rails heen en weer werd gereden.

Houten vliegtuig op het "schijnvliegveld" van Vogelenzang.

(info. Crashmuseum dhr. D. Weber, foto Nico van Gijn.)

1945 na de bevrijding:

In juni 1945 is in het Noord-Hollandsarchief, inv. nr. 3263 (inzake landsverdediging tijdens Duitse bezetting) een rapport gevonden over Bloemendaal E1696/45 zonder verdere dag-datum, waarin o.a vermeld staat:

Op het schijnvliegveld te Vogelenzang dat wegens geringe oppervlakte en drassigheid niet gebruik kon worden, hebben geruime tijd houten jagers opgesteld gestaan, later zijn die verwijderd.

WAT HEEFT ZICH NU WERKELIJK IN VOGELENZANG AFGESPEELD?

"Het geheime vergeldingswapen van de Duitsers in Vogelenzang"

De nu volgende informatie is afkomstig uit het boek "Vogelenzang een eigenzinnig dorp" van de auteur Piet van der Ham. Met zijn toestemming is bijlage 2 van het boek betreffende de V-1 verwerkt in deze site en hier en daar geheel overgenomen. De reconstructie is gemaakt aan de hand van gegevens van Opperwachtmeester van politie J. Geertsema, die zelf in Vogelenzang woonde en gedurende de evacuatie in het dorp mocht komen, Van Emmerik inwoner van Vogelenzang en de Oorlogskroniek van mevrouw A. Nierhoff waar deze website op gebaseerd is. 

Inleiding:
Op een aantal plaatsen in Vogelenzang zijn na de oorlog overblijfselen aangetroffen van lanceerinstallaties/startbanen voor een geheim Duits V-wapen: op Leyduin, Woestduin, Villa de Schapenkamp van de familie Quarles van Ufford aan de Bekslaan en bij huis te Vogelenzang van de familie Barnaart. Ook zijn resten gevonden in het Naaldenveld bij Aerdenhout/Bentveld. Over het geheime wapen doen in Vogelenzang verschillende verhalen de ronde. Oudere dorpsbewoners beweren met stelligheid dat de V-1 is afgeschoten.

V-1 zoals deze op London en later op Antwerpen werden afgevuurd.

 

Wat zijn V-wapens?

De V-1 en de V-2 swaren de "geheime" wapens van de Duitsers tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. Doel was om middels bombardementen op London en Antwerpen de Geallieerden alsnog op de knieën te krijgen waarmee Nazi Duitsland de oorlog alsnog zou kunnen winnen. deze wapens waren de voorlopers van de latere geleide wapens. Zij warenbedoeld als vergeldingswapens (Vergeltungswaffen), vandaar de V. De V-1 was een vliegende bom, die er uitzag als een vliegtuig. De V-2 - was een 14 meter lange raket. De V-1 had een vaste startbaan, waarbij het projectiel in een vaste richting en onder een hoek van 45 graden werd afgevuurd. De V-2 was een raketinstallatie op wielen, waarvan de 'afschiethoek' en de afschietrichting aangepast kon worden aan de ruimtelijke situatie. Bij het lanceren van een V-1 werd gewerkt met de reactie van twee chemische stoffen. Na iedere lancering moest de startbaan worden schoongespoeld. Het klaarmaken van een V-1 duurde in totaal ongeveer een half uur. Er was dus minimaal een half uur tussen het afschieten van twee V-1's 

LANCEERBASIS VOGELENZANG

In Vogelenzang werd een lanceerinstallatie aangelegd  voor de V-1 op het terrein van Villa : "De Schapenkamp" het woonhuis van jhr. Quarles van Ufford aan de Bekslaan. De aanwezigheid van deze lanceerplaats en de mogelijke uitbreiding die gedaan zou worden werd de reden om Vogelenzang te evacueren, in verband met  eventuele pottenkijers  en slachtoffers onder de bevolking bij het afschieten van de V-I.

Daarnaast zijn er werkzaamheden gestart voor nog twee banen; een bij "Huis te Vogelenzang"en een bij "Leyduin". Verder dan basis werkzaamheden is het niet gekomen. Duidelijk is dat bij het koetshuis van Leyduin een geul en meerdere betonnen platen zijn gevonden. Deze liggen precies in de richting van Londen. Men gaat er vanuit dat dit een echt afschietpunt is gewees, maar mogelijk nooit gebruikt. In Woestduin ligt nog een betonbaan en in het Naaldenveld is ook een betonbaan aangelegd. De plateaus en betonplaten zijn nu zichtbaar gemaakt voor publiek.

Feiten en data genoemd door de Oorlogskroniek, Van Emmerik en opperwachtmeester Geertsema.

9 januari 1945: De Duitsers leggen beslag op het huis Slingerweg 2 te Bentveld, gemeente Bloemendaal. Hier wordt een telefooncentrale ingericht en wordt een bureau gevestigd. Later blijkt, dat dit zeer vermoedelijk het punt is waar het afschieten van de V-1's werd  geregeld en hun banen werden berekend. Hoewel Bentveld en de Bekslaan ver van elkaar afliggen, sluit dat de twee lanceerfuncties ( het commando-voeren en feitelijke afschieten) niet uit. Bovendien was de telefooncentrale in Bentveld, op afstand van Vogelenzang, veiliger voor bomaanvallen van de Geallieerden.

19 februari 1945: De NSB-burgemeester Zigeler maakt bekend dat een dag eerder (18 februari) door de Wehrmachtkommandantur in Haarlem bevolen is om het dorp Vogelenzang (met uitzondering van de Leidsevaart en de Zilkerweg) onmiddelijk te evacueren voor 20 februari 20.00 uur. Als argument wordt genoemd: 'dringende militaire noodzaak'. Op 21 februari is de evacuatie van Vogelenzang voltrokken en staat het dorp leeg (de daar gelegerde Duitsers uitgezonderd).

5 maart 1945: De heer L. Van Emmerik vermeld, dat op deze dag een projectiel naast de kerk is neergestort. In het archief van de kerk is de datum niet bekend. Wel wordt later in een schaderapport de datum 28 maart genoemd.

Wisten de geallieerden van het plan om vanuit Vogelenzang V-1's af te schieten? Aan de vermelding van de bombardementen  op Vogelenzang en omgeven zou je haast denken van wel. Maar het kan ook bedoeld zijn om de spoorlijn te vernietigen waarlangs de Duitsers oorlogsmateriaal vervoerden, waaronder de V-wapens.

14 maart 1945: 7 of 8 bommen vallen rond de Traliebrug. Doel was het spoor te raken als aanvoerlijn van de V1, maar de schade bleef beperkt. (voor meer informatie over bommen op Vogelenzang zie site 1945 deel 1).

15 maart 1945: Opnieuw vallen rond 13.35 uur bommen op de grens Vogelenzang - Bennebroek/ spoorlijn. Het doel werd gemist, maar voor de burgerij was de schade groot.

22 maart 1945: Om 11.15 uur is er opnieuw een bombardement. Caf? Floris wordt zo beschadigd, dat het onbewoonbaar is. Het station loopt schade op.

 

Station Vogelenzang waar 's nachts de treinen met de V-1's en V-2's langskwamen. Hier in Vogelenzang en bij Lisse werden V-1's afgeladen en gemonteerd.

DE EERSTE V-1 in VOGELENZANG AFGESCHOTEN!

22 maart 1945: Volgens de heer Geertsema is omstreeks 19.30 uur het eerste V-1 projectiel vanaf de starbaan aan de Bekslaan afgeschoten. ook de Oorlogskroniek maakt daar melding van.

Een V-1 na de lancering

 

23 maart 1945: In de nacht van 22 op 23 maart kwam een uit de Bekslaan afgeschoten V1 neer op het weiland ten westen van de Tweede Doodweg bij de duinkant. Het ontplofte niet. In de loop van de morgen explodeerde het alsnog waardoor in de omgeving ruiten sneuvelden en een persoon licht gewond raakte.

24 maart 1945: Weer worden om 12.30 uur in de omgeving van de Bekslaan en niet ver van het station en spoorlijn bommen afgeworpen, die alleen lichte materi?le schade veroorzaken.

26 maart 1945: 's Middags om 17.30 uur worden er door de Duitsers in Vogelenzang een die nacht neergestorte V-1 en eerdere in de omgeving neergekomen V-1's  tot ontploffing gebracht. 
De in het weiland langs de Vogelenzangseweg neergekomen V-1 tegenover de Openbare School is pas op 8 april 1988 verwijderd.  

29 maart 1945: Afgelopen nacht hebben de Duitsers (Waffen-SS) , die bij de V-1 installatie werkten hun startbaan opgeblazen en op zaterdag 31 maart zijn zij in de nacht vertrokken. Huize De Schapenkamp is onbewoonbaar. De ravage in het bos is groot. Datzelfde gebeurde ook met de startbaan, die de Duitsers hadden aangelegd bij het "Huis te Vogelenzang" van de fam. Jhr. Barnaart. Ook daar is de schade aan het huis en de omgeving aanzienlijk.

Restanten van een mislukte poging tot lancering op het terrein van villa "De "Schapenkamp"

Conclusie over Vogelenzang

De lanceerbasis bij Villa de Schapenkamp is slechts 8 dagen in gebruik geweest. Daarnaast was een startbaan gebouwd bij  het Huis te Vogelenzang. Ook was er een startbaan met richtplaat gebouwd bij "Leyduin" en een betonbaan in Woestduin (nog altijd aanwezig). Restanten van een baan in het Naaldenveld zijn aangetroffen bij een woning aan de Zwaluwenlaan. Nog niet is duidelijk of deze baan in gebruik is geweest. 

De ravage die overbleef na het opblazen van de V-I installatie.

Ravage op de Bekslaan. Op de foto linksboven nog een klein stukje van de villa De Schapenkamp te zien. Deze villa was door alle ontploffingen zwaar beschadigd geworden.

Op de foto rechtsboven zijn restanten te zien van de lanceerbasis.

Restanten van een V-I op de Bekslaan. Dit was alles wat er over bleef van de lanceerinstallatie van de V-I op de Bekslaan.

De gevonden "richtplatte" bij Villa Leijduin.  Ook aan de Leeuwenrikkenlaan / Zwaluwenlaan / Naaldenveld werd een betonwerk aangelegd bij de boerderij aan het Naaldenveld. De baan heeft nooit een hogere status gehad dan reservebaan in aanbouw.
Er zijn geen aanwijzigen, dat hier ook een lanceerstellage was.  Op 29 maart 1945 hebben de Duitsers alles wat met de V-I te maken had opgeblazen. De boerderij aan het Naaldenveld werd verwoest.

VOORBEELDEN VAN V-1 EN INSTALLATIES OP ANDERE PLAATSEN dan Vogelenzang.

Een gaaf exemplaar van de V-1

DE KATAPULT

 

De V-1's werden in een seconde met een snelheid van 200km.u de lucht in geschoten door een 49 meter lange stalen katapult ("sleuder"). De katapult werkte op stoom van een chemische stoomgenerator. De katapult werd in grote delen aangevoerd en op een stevige betonnen fundering ( zwart op de tekening) gemonteerd. Zo'n fundering is nog te zien bij het Huis te Warmond. 

DE LANCEERBAAN 

 

 

Het uiteinde van de baan (foto genomen bij Diepenveen) was 5 meter hoog. Deze lanceerbaan correspondeert met de gevonden resten van de lanceerbaan aan de Bekslaan, maar zeker is het niet, gezien het feit, dat de Duitsers alles hadden opgeblazen en vernietigd.

 

Opstelling van een lanceerbaan voor een V-1. (foto genomen in het museum van Eperleques, Noord Frankrijk). Ook deze lanceerbaan kan in Vogelenzang gestaan hebben.

Op bovenstaande foto is de basis te zien van een lanceerbaan. Op de voorgrond de vierkante betonplaat. De blokken zijn de fundamenten voor de lanceerbaan.
(foto museum van Eperleques (Noord Frankrijk). Mogelijk heeft dit ook in Vogelenzang gelegen. Er is het e.e.a gevonden. Nog steeds zijn verschillende groepen met onderzoek naar de V-I bezig.

 Een v-1 wordt uitgeladen uit de goederentrein. De vleugels werden tijdens het transport langs de motor bevestigd zodat er 120 V-1's in een trein van 40 wagons pasten. (foto Bundesarchief Freiburg).

EXTRA INFORMATIE OVER DE V-1'S IN VOGELENZANG  

                                                            
klik hier op V-1 extra informatie                                        

 

Klik nu op Home en keer terug naar de website.